Historie

De historie in het kort

Omdat de volledige historie behoorlijk lang is, hebben we voor u ook een kortere versie gemaakt. Deze geeft de hoogte punten van de bedrijfshistorie weer. Stoelhorst is niet alleen de naam van de boerderij, maar ook van het grondgebied ter plaatse. Horst kom van een verhoging, nodig voor het lage waterrijke gebied. De boerderij is waarschijnlijk rond 1661 gesticht. Het is dan ook een karakteristieke kenmerkende Markelose boerderij. In de loop der jaren met verschillende gebouwen met de landbouwontwikkeling mee gegroeid. Na vele generaties nog steeds in de familie, nu bewoond door de familie Heilersig.

De volledige historie St.Heemkunde door Jan Stoelhorst

Stoelhorst is niet alleen de naam van de boerderij, doch ook de benaming van het grondgebied ter plaatse. Op oude kaarten wordt het gebied tussen Enkelaarsweg en Bolksbeek, waar nu de boerderijen de Brikke en Stoelhorst staan, de Stoelhorst genoemd. Het   tweede   deel   van   de   naam   zegt   het   al;   dit   gebied   vormde   een   horst,   dwz   een   verhoging   in   een,   voor het   overige,   laag   en   waterrijk   gebied.   Hier   stroomde   vroeger   een   brede   stroom   (waarvan   de   huidige Bolksbeek   het   overblijfsel   is)   die   soms   droog   kwam   te   liggen.   Veel   van   deze   horsten   zijn   in   de   loop   der tijd    gebruikt    voor    het    verkrijgen    van    turf    en    schadden    en    later    in    cultuur    gebracht,    waardoor    ze nauwelijks nog als zodanig te herkennen zijn. De stichters van de boerderij waren waarschijnlijk de heren van Coeverden van het Stoevelaar in Herike. Zij waren gedurende en bepaalde periode markenrichters van de marke Markelo en maakten zo van de gelegenheid gebruik om, na overleg in de markevergadering van 10-07-1661, een groot stuk grond genaamd de Stoolhorst gelegen nabij de Bolksbeek, "voor pennincksweerde" in cultuur te brengen. De boerderij zal kort daarop zijn gesticht. Dat het boerenbedrijf niet altijd over rozen gaat geldt ook voor deze boerderij: In de jaren 1744-1766 heeft zich een rechtszaak voorgedaan voor de Landdrost van het Gericht Twente, Willem Bentinck, Heer van Diepenheim. In het archief van het Drostambt Twente bevindt zich het dossier (nr. 298) ter dikte van ca 10 cm waarin alle verhoren, getuigenverklaringen, stellingnames, etc. zeer gedetailleerd zijn beschreven. Partijen in dit proces waren Jan Stoelhorst en Harmen Heilersigt. Beknopt samengevat handelde dit proces over onderstaand onderwerp: Op 10 juli 1743 heeft de eigenaar van Huize Stoevelaar, Baron Keppel Heer van Odink, gronden in het Markelose Broek, genaamd het Stoeveler Brook laten veilen. Dit bestond uit de volgende percelen: Hiddinkbrook, Leuvelinkbrook, Wiegmansbroek, Snijdersbrook, het Brandegoor en de boerderij de Stoelhorst. Voordat men het Stoevelerbrook gaat veilen, wordt eerst de boerderij zelf geveild. Jan Stoelhorst en Harmen Heilersigt bieden tegen elkaar op, doch Stoelhorst wordt de eigenaar van het erve en goed Stoolhorst zoals hetselve bij hem in gebruik was geweest, exclusief 2 dagwerk hooyland die behoren bij het Leuvelinkbroek, voor de prijs van f 2580,-. Vervolgens wordt het Stoevelerbrook geveild. Het wordt echter "opgehangen" door Harmen Heilersigt voor f 7010,-, echter uiteindelijk gekocht door Derk te Linteloo. Waarschijnlijk neemt Heilersigt het (deels) over. De problemen ontstaan wanneer Heilersight zijn knechten aan het werk zet op de Dijk of Bekkenwal, aannemende dat hij daarvan eigenaar is. Stoelhorst verjaagt ze met de mededeling dat hij de eigenaar is. Dit is de aanleiding tot bovengenoemd proces. Stoelhorst had de boerderij gekocht "zoals het bij hem in gebruik was geweest" en niet zoals de tegenpartij beweerde "zoals het door hem gepacht was geweest". De Dijk of Bekkenwal was door Jan Stoelhorst nl niet gepacht echter wel, al meer dan 50 jaar, in gebruik als vergoeding voor het opzicht over het Stoevelerbrook. Hij moest jaarlijks zorgen dat er waenen of gooten in de Bekkenwal werden gegraven, zodat het water op het land kon lopen en als het Stoevelerbrook genoeg bevloeid was geweest de waenen of gooten weer dichtgooien. [Curieus is dat 200 jaar later een nazaat van bovengenoemde Heilersig alsnog eigenaar werd van erve Stoelhorst door er bij in te trouwen]. In 1748 wordt de akte van aankoop van erve Stoelhorst opgemaakt. Jan is dan inmiddels overleden en zijn vrouw Geertjen Leusmans handelt de zaken af mede als momber over haar 6 kinderen. Aangezien er toen nog geen RABO bank was leende zij daarom in datzelfde jaar f 800,- van Garrit Krabbenbos en Anne Kistemaker met als onderpand het erve Stoelhorst en ook f 800,- van Jan en Elsken Schrijvers. In 1763 wordt er een maagscheiding opgemaakt na het overlijden van Wolter Stoelhorst. De weduwe Mette Bolkmans zal hertrouwen met Berent Berentsen. De nagelaten kinderen zijn Jan, Gerrit, Henderik en Willem. Tevens is aanwezig Geertjen Leusmans als grootmoeder van de kinderen. “Mette zal Geertjen blijven onderhouden in kost, drank, linnen en wollen en zij zal een hooylant behouden, de Ossenweyde, groot 3 dagwerk en zij krijgt jaerlix een spint lijnsaat en er moet gedurende 5 weeken per jaar voor haar gespind worden. De kinderen krijgen ieder voor vaderlijke goed f 30,-, een kiste en een 2-jarig beest”. Ook vroeger moest er belasting betaald worden; in 1779 is Stoelhorst aangeslagen voor f 6-4-0- voor het bezit van hoornbeesten en bezaaide landen. In 1793 geeft Wolter Stoelhorst het versterf aan van zijn vrouw Jenneken Egbers aan hem nalatende de halfscheid van een huis, hof en schuurtjen met eenig bouw- en hooyland. In 1805 koopt Wolter Stoelhorst van Berent Teunis Gorkink en vrouw Diena Schutten voor f 150,- een stuk bouwland de Kremer Bree genaamd gelegen in den Markelschen Esch groot 3 schepel gesaay. 27-2-1909 Lochemsche Courant. G.H. Visscher, landbouwer op Stoolhorst in het Markelosche Broek had een onbeduidend wondje onder het oog, krabde dit open, waardoor bloedvergiftiging ontstond en opneming in het ziekenhuis te Lochem noodzakelijk was. Vreesde men aanvankelijk voor zijn leven, thans kan gemeld worden, dat de patient binnen enkele dagen naar huis mag worden vervoerd. 9-3-1909 bedankadvertentie van G.H. Visscher: Voor de zorgvuldige behandeling en verpleging in het Ziekenhuis te Lochem, betuigt ondergeteekende aan den WelEd. Z. Gel. Heer Dr. E. D. Cartier van Dissel en de zusters Van Beuningen en Ten Hoopen zijn hartelijken dank. G.H. Visscher. In navolging van de kwestie uit het midden van de 18^e eeuw was er wederom een meningsverschil van de bewoners van het erve met een andere boer: 7-5-1914 Twents Zondagblad. Tusschen Meenderinkboer uit den Dijkerhoek en Stoelhorstboer uit het Broek bestaat reeds geruimen tijd een kwestie over een uitweg van en naar een weiland van eerste, over eigendom van laatste. Dinsdagmorgen wilden een paar zoons van "M", gezeten en meerijdende op een wagen van een boer uit den Achterhoek, naar bedoeld weiland. V. (bewoner van het laatstgenoemde erve) wilden den wagen wel laten passeeren maar zonder genoemde zoons. Volgens zeggen moeten deze zich daartegen hebben verzet. V. moet daarop een van het tweetal bij de keel hebben gepakt, maar kreeg meteen een slag met een hamer die raak was. Hij had toen een schop gegrepen en daarmede den anderen zoon zulk een slag gegeven, dat ondermeer de bovenarm gebroken is. De hulp van onzen dokter is ingeroepen. Deze zaak is in handen der politie. Rond 1820 omvatte Stoelhorst ca 22 ha grond (dit is inclusief de grond die toen behoorde bij een in de nabijheid gelegen en in eigendom behorend huur-boerderijtje). Door de markedeling in 1852 kwam er ruim 7 ha bij en door enkele aankopen omvatte het begin 1900 26 ha. Door huwelijken, aankopen en ruilingen was het in 2000 gegroeid tot 42 ha grond. Sterfgevallen konden vroeger de voortgang van het boerenbedrijf in gevaar brengen. Dit zien we ook bij bewoners van deze boerderij; meerdere keren overleed een partner te vroeg en werd er daarom snel weer hertrouwd. Oorspronkelijk was het, zoals de meesten boerderijen, een gemengd bedrijf en thans is het gespecialiseerd in melkvee. In 1800 had men o.a. 3 runderen en 2 kalveren, in 1951 27 runderen, 1984 45 melkkoeien en heden 115 melkkoeien.         Er bevinden zich enkele sluitstenen in de boerderij: Steen in zijmuur:  WH   BDS   BTH   1855  (Willem Hidders   BerenDina Stoelhorst   Berend Teunis Hidders). Steen in voorhuis:  BTH   HDS   GHV   HDH  1905 (Berend Teunis Hidders    HenDrina Sligman  Gerrit Hendrik Visscher   HenDrika Hidders). Steen boven de deur in het achterhuis met jaartal 1955 vanwege herbouw achterhuis en bouw bovenkamers. In 1990 is er voor de boerderij op de plaats van het oude bakhuis een nieuwe woning gebouwd voor de fam. A.J.Heilersig jr. In 2002 is er een nieuwe ligboxenstal inclusief een melkstal naast de andere stallen gezet. Thans boert er de derde generatie Heilersig en de vierde zit in het verschiet; dochter Emmy studeert aan de CAH te Dronten met de bedoeling t.z.t. het boerenbedrijf voort te zetten. G.H. Heilersig is in het verleden watergraaf van de Schipbeek geweest en bestuurslid van de plaatselijke VVD. Aarnt Jan Heilersig heeft 12 jaar in de diaconie van de hervormde gemeente Markelo gezeten en is destijds mede oprichter geweest van het AZC (azielzoekerscentrum) studiefonds vanuit de kerken. Hij is voorzitter van VVNM (varkenscluster Nee) en bestuurslid van Folkloristische Vereniging Markelo. Van deze vereniging zijn Aarnt Jan en Janet beide lid. Dochter Anke speelt als accordeon begeleiding bij de kindergroep van de Folk. Ver. Markelo. Janet is voorheen 8 jaar secretaris geweest van de Folk. Ver. Markelo. Tevens in het verleden mede oprichter van jonge agrarische vrouwen Markelo. Bewoning erve Stoelhorst De twaalf opvolgende hoofdbewoners zijn rood gemarkeerd. Hermen Stoelhorst. Gehuwd voor de kerk (1) circa 1690 met Elisabeth Teunissen, begraven op 26-12-1715 te Markelo. Gehuwd voor de kerk (2) op 24-01-1717 te Markelo met Engele Jans, 42 jaar oud, gedoopt op 02-03- 1674 te Rijssen, wed. Lucas Gerritsen van Rijssen. (Lucas Gerritsen van de Kleyne Lightenbergh huwde ca 1698 met Engele Jansen); 1718 lidmaat te Rijssen. (Engele is waarschijnlijk een dochter van Jan Wilgerink tot Elsen en Wilmtien Brokerink van die Borkel).  Uit het eerste huwelijk: 1. Jan Stoelhorst. 2. Grietje Stoelhorst, begraven op 17-02-1717 te Markelo. Gehuwd voor de kerk op 24-07-1712 te Markelo met Wolter Kotting, 25 jaar oud, gedoopt op 24-10-1686 te Markelo, zn. van Hendrick Kotting. Uit dit huwelijk: 1. Engbert Stoelhorst, gedoopt op 02-08-1716 te Markelo. Wolter Kotting hertrouwt voor de kerk (2) op 30-jarige leeftijd op 06-06-1717 te Markelo met Lutgertjen Leusman, 24 jaar oud, gedoopt op 12-02-1693 te Markelo, dg. van Willem Leusman. Uit dit tweede huwelijk: 2. Gerrit Stoelhorst, gedoopt op 15-05-1718 te Markelo, huwt 18-4-1751 te Gelselaar met Maria Jacobs Coenrink uit Gelselaar. Hieruit een Larense tak Stoelhorst. Nazaten begin 20e eeuw o.a. op erve de Scholte te Exel. 3. Jan Stoelhorst, gedoopt op 20-05-1720 te Markelo, overleden circa 1770 te Markelo, in 1748 scheper bij Breukink; huwt ca 1761 Hendrickje Leusman. Vervolgens komt in 1724 een broer van bovengenoemde Wolter Kotting op het erve: Jan Kotting, gedoopt op 16-02-1690 te Markelo, overleden circa 1747 te Markelo, zn. van Hendrick Kotting. Gehuwd voor de kerk op 34-jarige leeftijd op 23-04-1724 te Markelo met Geertjen Leusmans, 22 jaar oud, gedoopt op 01-01-1702 te Markelo, overleden na 1767 te Markelo, dg. van Willem Leusman. Uit dit huwelijk: 1. Wilmken Stoelhorst, gedoopt op 31-08-1727 te Markelo, huwt 6-4-1759 wed. Jan Voortman uit Beusbergen. 2. Hendrick Stoelhorst, gedoopt op 03-12-1730 te Markelo, huwt 18-5(8-6)-1755 te Bathmen met Maria Teunissen Bronswijker onder Bathmen. 3. Wolter Stoelhorst, geboren circa 1732 te Markelo. 4. Lummeken Stoelhorst, geboren circa 1736 te Markelo, huwt Jan Paalman. 5. Teunis Stoelhorst, geboren circa 1739 te Markelo, huwt circa 1769 Lammertdina Stokkers uit Holten. 6. NN Stoelhorst. Wolter Stoelhorst, geboren circa 1732 te Markelo, overleden circa 1762 te Markelo. Gehuwd voor de kerk op 04-07-1751 te Markelo met Mette Bolkmans, gedoopt 21-02-1728 te Geesteren, dg. van Rijchelt Bolkman en wed. van Gerrit Leefting uit Geesteren. Uit dit huwelijk: 1. Jan Stoelhorst, landbouwer, gedoopt op 30-04-1752 te Markelo, overleden op 16-09-1830 te Markelo op 78-jarige leeftijd, huwt 7-11-1773 wed. Jenneken Meesterberends en 25-5-1782 Jenneken Heuten. 2. Garrijt Stoelhorst, gedoopt op 12-08-1753 te Markelo, overleden jong. 3. Gerrijt Stoelhorst, landbouwer, gedoopt op 16-02-1755 te Markelo, overleden op 15-01-1830  te Markelo op 74-jarige leeftijd, ongehuwd; verwekt in 1776 een onecht kind bij Derkjen Plasmans. 4. Jan Willem Stoelhorst, gedoopt op 03-07-1757 te Markelo, overleden jong. 5. Hendrik Stoelhorst, geboren circa 1759 te Markelo, overleden op 13-02-1820 te Markelo, huwt 21-7-1799 Geesken Hiddink. 6. Willem Stoelhorst, gedoopt op 26-04-1761 te Markelo. Mette Bolkmans hertrouwt voor de kerk (2) 09-1763 met Berend Berends, gedoopt op 15-12-1726 te Markelo, overleden op 21-09-1810 te Markelo op 83-jarige leeftijd, ovl. als Berend Stoelhorst, zn. van Teunis Clumpers op Berends. Uit dit tweede huwelijk: 7. Wolter Stoelhorst, gedoopt op 15-07-1764 te Markelo, overleden jong. 8. Wolter Stoelhorst, bouwman, gedoopt op 14-12-1766 te Markelo, overleden op 02-07-1843 te Markelerbroek op 76-jarige leeftijd. Gehuwd voor de kerk (1) op 24-jarige leeftijd op 21-05-1791 te Markelo met Jenneken  Egbers, 25 jaar oud, geboren te Beusbergen, gedoopt op 08-09-1765 te Markelo, overleden 07-1793 te Markelo, dg. van Willem Egbers uit Beusbergen. Gehuwd voor de kerk (2) circa 1794 met Jennigjen Breukink, geboren circa 1762, overleden op 27-03-1812 te Markeler Broek/Laren. Gehuwd (3) op 45-jarige leeftijd op 12-09-1812 te Laren met Henders Freeman/Vreman, 28 jaar oud, geboren op 22-03-1784 te Laren, overleden op 11-03-1853 te Markelo op 68-jarige leeftijd, dg. van Teunis Vreeman. Uit het tweede huwelijk: 1. Jennigjen Stoelhorst, geboren op 08-05-1795 te Markelo. Uit het derde huwelijk: 2. Jenneken Stoelhorst, geboren op 15-03-1813 te Laren, overleden op 14-12-1899 te Markelo  op 86-jarige leeftijd, huwt 13-11-1834 Hermen Krabbenbos. 3. Johanna Stoelhorst, geboren op 11-01-1815 te Markelo, overleden op 25-03-1879 te Markelo  op 64-jarige leeftijd, huwt 06-05-1847 Jan Willem Altena. 4. Berendina Stoelhorst, geboren op 18-03-1817 te Markelo. 5. Maria Stoelhorst, geboren op 09-01-1820 te Markelo, overleden op 25-10-1858 te Stokkum  op 38-jarige leeftijd, huwt 01-09-1845 Hendrik Greven. 6. Berend Theunis Stoelhorst, landbouwer, geboren op 04-10-1822 te Markelo, overleden op 26-12-1844 te Markelo op 22-jarige leeftijd. Berendina Stoelhorst, geboren op 18-03-1817 te Markelo, overleden op 20-03-1879 te Markelo op 62- jarige leeftijd. Gehuwd op 28-jarige leeftijd op 24-07-1845 te Markelo met Willem Hidders, landbouwer, 40 jaar oud, geboren op 28-08-1804 te Markelo, overleden op 21-08-1867 te Markelo op 62-jarige leeftijd, zn. van Berend Hidders. Uit dit huwelijk: Berend Teunis Hidders, landbouwer, geboren op 13-08-1846 te Markelo, overleden op 20-01-1909 te Markelo op 62-jarige leeftijd.   Berend Teunis Hidders Gehuwd op 28-jarige leeftijd op 29-04-1875 te Markelo met Hendrina Sligman, geboren 31-05-1853 te Markelo, overleden op 03-08-1934 te Markelo, dg. van Arend Jan Sligman. Uit dit huwelijk: 1. Berendina Hendrika Hidders, geboren op 02-04-1876 te Markelo, overleden op 19-10-1949  te Stokkum op 73-jarige leeftijd, huwt 24-04-1897 met Teunis Bode. 2. Hendrika Hidders, geboren op 23-02-1878 te Markelo. 3. Willemina Hidders, geboren 27-01-1881 te Markelo, overleden op 03-04-1968 te Beusbergen, huwt 12-03-1904 met Gerrit Jan Klumpers. Hendrika Hidders, geboren op 23-02-1878 te Markelo, overleden op 12-01-1932 te Deventer op 53- jarige leeftijd.   echtpaar Visscher-Hidders en moeder Hendrina Hidders-Sligman Gehuwd op 26-jarige leeftijd op 30-04-1904 te Markelo met Gerrit Hendrik Visscher, landbouwer, 24 jaar oud, geboren op 11-07-1879 te Markelo, overleden op 06-04-1956 te Markelo op 76-jarige leeftijd, zn. van Harmen Visschers. Uit dit huwelijk: 1. Hendrina Berendina Visscher, geboren op 21-02-1909 te Markelo. 2. Hendrika Jenneken Visscher, geboren op 19-03-1916 te Markelo, overleden op 14-04-1920  te Markelo op 4-jarige leeftijd. Hendrina Berendina Visscher, geboren op 21-02-1909 te Markelo, overleden 1982. Gehuwd op 23-jarige leeftijd op 01-06-1932 te Markelo met Arent Jan Heilersig, landbouwer, geboren 20-03-1906 te Markelo, overleden op 09-12-1992 te Markelo. Uit dit huwelijk: 1. Gerrit Hendrik Heilersig, geboren 25-06-1935 te Markelo. 2. Arend Hendrik Heilersig, geboren 28-09-1937 te Markelo. Gerrit Hendrik Heilersig, landbouwer, watergraaf Waterschap Schipbeek, geboren 25-06-1935 te Markelo. Gehuwd op 21-09-1961 te Markelo met Egberdina Frederika Hargeerds, 24 jaar oud, geboren op 24- 04-1937 te Stokkum. Uit dit huwelijk: 1. Aarnt Jan Heilersig, geboren 08-02-1964 te Markelo. 2. Jan-Henk Heilersig, geboren 31-01-1966 te Markelo. 3. Dinant Heilersig, geboren 09-03-1968 te Markelo, huwt met Petra Klein Horsman. 4. Berlinda Heilersig, geboren 06-09-1972 te Markelo, samenwonend met Erik Nijkamp. Aarnt Jan Heilersig, landbouwer, geboren 08-02-1964 te Markelo. Gehuwd op 13-09-1990 te Markelo met Jantjen J. (Janet) Roelofsen, geboren 1966. Uit dit huwelijk: 1. Nick Heilersig, geb. 25-07-1993 te Markelo. 2. Emmy Heilersig, geb. 11-02-1996 te Markelo. 3. Anke Heilersig, geb. 09-02-2000 te Markelo.

Vroeger en nu

Door de jaren heen is er heel wat veranderd op en rondom het bedrijf. Op de bovenstaande afbeeldingen is het huis aan de Enkelaarsweg 26 te zien hoe deze vroeger eruit zag. Daaronder is het huis te zien, hoe die er nu uitziet.